اسطوره آرش کمانگیر

در زمان پادشاهی منوچهر پیشدادی، در جنگی با تورانیان، پادشاه توران یعنی افراسیاب، سپاهیان ایران را گام به گام به عقب راند و آن ها را در تبرستان محاصره کرد.
مردم و لشگریان ناامید و بی‌توشه و آذوفه در دام تورانیان بودند. سرانجام منوچهرشاه پیشنهاد صلح می‌دهد و تورانیان پیشنهاد آشتی را می‌پذیرند ولی برای تحقیر ایرانیان و گرفتن خاک ایران با نیرنگ پیشنهاد می‌کنند که یکی از پهلوانان ایرانی بر فراز ‫#‏البرزکوه‬ تیری بیندازد و محل فرو افتادن آن تیر، مرز ایران و توران در نظر گرفته شود.

در ایران کسی جرات این کار را به خود نمی‌داد. آرش که امیرزاده‌ای از دیار تبرستان و پیک لشکر ایران بود برای این کار انتخاب شد در حالیکه همه فکر می کردند که او باعث ننگ ایران خواهد شد.

شبانگاه ایزدبانوی زمین (امشاسپند ‫#‏سپندارمذ‬) تیر و کمانی اهورایی به آرش داد ولی به او گفت که جانت را بر سر این تیر خواهی داد.

‫#‏آرش‌کمانگیر‬ در بامدادان به فراز دماوند (اییریو خشوتا) رفت، با آرامش سینه‌اش را برهنه کرد و کمان را برکشید، چنانکه رگ های بدنش همه به خروش درآمدند و سپس تیر را به سوی خاور رها کرد.
آرش جان و نیرو و همه هستی‌اش را بر پای تیر نهاد؛ پس از پرتاب تیر پیکرش پاره پاره شد و در خاک ایران پخش شد و روانش در تیر دمیده شد.

هورمزد به ایزدباد فرمان می دهد تا تیر سرنوشت‌ساز را در خود بگیرد و به پیش برد. سوارانی تیزرو از هر دو ارتش تیر را دنبال می کردند. تیر از بامداد تا شامگاه پرواز می کرد تا سرانجام در کنار رود وَخش (جیحون یا آمودریا) بر درخت گردویی تناور فرود آمد. و زان پس آنجا مرز ایران و توران شد.

افراسیاب که گمان می کرد می تواند ایرانیان را تحقیر کند و شکست دهد، پشیمان و شکست خورده، ناگزیر لشکر خود را از ایران بیرون برد.

ایرانیان آزاد شدند و زن و مرد و پیر و جوان جشن و شادی برپا کردند و هرآنچه از خوراکی داشتند با هم تقسیم کردند تا دیگر گرسنه ای بر زمین باقی نماند.